Scheuchzer, Johannes an Bernoulli, Johann I (1713.10.22)

Aus Bernoulli Wiki
Zur Navigation springen Zur Suche springen


Briefseite   Briefseite   Briefseite   Briefseite  


Kurzinformationen zum Brief       mehr ...
Autor Scheuchzer, Johannes, 1684-1738
Empfänger Bernoulli, Johann I, 1667-1748
Ort Zürich
Datum 1713.10.22
Briefwechsel Bernoulli, Johann I (1667-1748)
Signatur Basel UB, Handschriften. SIGN: L Ia 668, Nr. 64*
Fussnote



File icon.gif Viro Celeberrino Excell.mo Fautori Honoratiss.o

D.o Iohanni Bernoullio

S. P. D.

Johannes Scheuchzerus.

Laetaris res nostras felicibus auspicijs inchoatas,[1] feliciter, quae Dei O. M.[2] gratia est, progredientes, sperabis et nobiscum optatum earundem finem: Prolixus sane gravaminum Catalogus Tribubus singulis, universo adeoque Populo, ut in antecedentibus meis Tibi significaveram,[3] praelectus fuit, universa et Singula gravaminum Puncta seorsim[4] examinandi tempus haud fuit, illa cives nec approbabant nec improbabant, sufficiebat tribubus sequens circiter mandatum delegatis suis impertiri; ut, nempe, pro restauranda, et stabilienda de novo Populi libertate, de Punctis omnibus cum Ampl.mi magistratus delegatis[5] conferant,[6] et pro communi Reipublicae bono consulant, atque omne id contribuant, quod quovis modo ad eradicandam corruptionem, et ingentia vitia, ac stabiliendam virtutem, conferre putabunt, ea cum conditione, ut peractarum negotiationum Summam cum omnibus circumstantiis, et argumentis in utramque partem adductis, ad tribuum, civiumque notitiam rursus perferant: En sane actum satis solennem libertatis nostrae, quo id nobis conceditur, ut libere de rebus peractis judicare, sentire, concludere etiam prorsus, vel minus grata reijcere possimus. Prima vice, qua Civium delegati colloquium cum Magistratus delegatis in Curia nostra inierant,[7] Unus ex ijs Orationem ad delegatos ex Magistratu habuit,[8] cujus tenor in sequentibus consistebat. 1.o Depingebat periculosissimum Patriae nostrae, et totius Helvetiae statum, bellicosos circa Helvetiam nostram tumultus, et nobis sinistri quid, nisi Deus id avertat, minantes, diram proin pestis luem haud adeo procul a nobis grassantem; Intra viscera Helvetiae furibundos esse Papicolas, non fidei saltem nostrae, sed et nobis, ob pacem nupere factam File icon.gif quam maxume infensos, ac Pacem, inter nos et Abbatem Sancto-Gallensem, adhuc remotissimam, et alias vel maxime insidiosam. 2.o Intra nosmet ipsos, utpote de quorum vel conservatione vel interitu nunc agatur, grassari corruptionis aterrimae contagium, quod non solum in Oeconomico, sed et Politico praeprimis, et Ecclesiastico statu quam atrocissime furat. 3.o quoniam haec Eadem Ampl.mus Magistratus agnoscat non minus tristia esse, quam vera, imo vero ad abolienda et eradicanda penitus omnia mala paratus sit, praesto esse civium delegatos, ut operam suam ad eundem finem et scopum conferant etc. etc. Respondit ad talia Ampliss.us Escherus Consul prolixe, omnia ea confirmans, et paratas delegatorum aures, mentesque ad praestanda laudabilia, et tentandam Reformationem, paratas esse etc. Octiduum circiter praeterlabebatur spatium, priusquam ad deliberationem ipsam inchoandam congrediebantur Magistratus et Populus: In primo et secundo congressu actum fuit omni cum optato successu de fundamentalibus quibusdam, nimirum de corrigendo Instrumento Fundamentali (dem Geschworenen Brieff) de quo maxime notabiles res concessae fuerunt hae, ut initium ejus clare et distincte exhibeat jura Majestatica Populi, id est Magistratus cum Populo, dein abrogandam, vel melius elucidandam esse ejusdem Instrumenti clausulam, quae immutationem, correctionem, abrogationem etc. omnium in dicto Instrumento contentorum articulorum Ducentis hactenus adjudicabat; Concessum proin etiam Populo est, seu potius de novo confirmatum Ius Belli, Pacis, foederum, et Legum erigendarum, ita quidem ut deliberandi, et praeliminariter concludendi potestas apud Ducentos, rati[h]abendi autem et protenus concludendi potestas penes populum resideat. In ultimis duabus Sessionibus hactenus File icon.gif habitis multa agebantur de Mercatoribus, utrum nempe illi sine ulla ad certum aliquem numerum restrictione, sint in Senatum admissibiles, vel non? posterius tuentur cives fere in Universum, prius ipsi Mercatores, qui aegre restrictionem illam laturi videntur, dubito tamen an aliquid talis quod quaerunt obtenturi sint, meo equidem Iudicio nihil. De his rebus, ut et de Electionis In Senatum, modo, nihil re ipsa conclusum est praeter quod aetas triginta annorum definita fuerit.

Caeterum faxit D. O. M. ut vere nos ad ipsum convertamus, et in posterum melius rebus nostris consulamus, vigeat Populi libertas, sed et Magistratus Authoritas, qua nihil Sanctius aestimari debet, si Sancta re ipsa sit: Excitet idem Deus in omni Populo tales, qui ad abroganda et eradicanda scelera et vitia forti sint animo. Quibus vale et mihi p[ro]porro favere ne dedigneris.

Dabam Raptim Tiguri 11. Calend. Nov. MDCCXIII.

Praecedentia ante Tabellarij discessum ad finem prorsus perducere impossibile erat: Ab eo tempore feliciter quoque res Civicae nostrae, et ad nutum quasi procedunt, judicatum exinde est de evitandis in varij generis electionibus perjurio, atque ut in posterum factiones impediantur illae, quae hactenus in electione Ducentumvirum valebant, Electores inter Sese sorte, quis in nominando primus, quisque postremus futurus sit decident, electus ante octiduum non confirmabitur; Ephori constituendi, examinandae electionis naturam per id tempus officium sedulo exercebunt: Eligendus triginta Annorum vir esto, si Ducentumviri locum explere desiderat; ille qui alienam a Patris sui Tribu, Tribum petit ante quindecim annos omnium honorum incapax est etc. multa item alia de Electionibus rite instituendis acta sunt. Leges Municipales communi Senatus et Populi nomiFile icon.gif[ne][9] in corpus quodam colligentur, et prelum experientur, aliaque, quae jam non in memoriam redeunt, utilia peracta et conclusa sunt.

Excessit e Vivis praeterita septimana Canonicus et Philosophus ille Salomon Hottingerus[10] M. D. Author notae Tibi dissertationis in Ps. XIX,[11] qua Systema Copernicanum profligasse se credidit;[12] Explicavit ille Studiosis nostris Physicam generalem, jure autem, et juxta Amplissimi Senatus nostri decreta docere debuisset divinam Mathesin, cum autem studij hujusce prorsus fuerit ignarus aeque ac Collega suus D.us Muraltus,[13] illi Physicam inter sese diviserunt docendam, quorum alter Carbones ille cretam, aut si quid aliud quod honeste nominare non possum, studiosis obtulit. Processere statim Canonici ad novam electionem, et cum Stationi utrique reditus unius Canonici locatus sit, post obitum Hottingeri, Muralto quoque Matheseos reditus, neglecto prorsus fratre meo adjudicarunt, ea saltem intentione, ut Frater meus a Collegiis Venerabilium illorum Umbraticorum Doctorum arceretur, et in omne aevum excluderetur:[14] Ille autem crastina die rei ineptae et injustae decisionem ad Senatum defert, qui aegre hunc procedendi modum fert, et pro injusto jam partim declarat, visurus et expecturus, quid Amplissimi illius consessus vota possint. His autem Vale rursum et mihi favere proporro ne dedigneris.

Dabam raptim Tiguri IV. Calend. Nov. MDCCXIII.


Fussnoten

  1. Zur Reformbewegung von 1713 siehe Johannes Scheuchzer an Johann I Bernoulli von 1713.10.01 sowie Kempe, Michael/Maissen, Thomas, Die Collegia der Insulaner, Vertraulichen und Wohlgesinnten in Zürich 1679-1709, Zürich 2002, pp. 249-280.
  2. O. M. = Optimi Maximi.
  3. Es handelt sich um die 115, von den Zürcher Zünften in mehreren Versammlungen herausgearbeiteten Beschwerdepunkte, über die Johannes Scheuchzer in seinem Brief von 1713.10.01 berichtet.
  4. Im Manuskript steht "seorsime".
  5. Die 22-köpfige Ehrenkommission der Räte oder "obrigkeitliche Reformkommission".
  6. Am 18. Oktober versammelten sich die Ehrenkommission der Räte und die bürgerlichen Delegierten zur Besprechung der "Gravamina". Während die allgemeinen Gravamina, die sog. "Fundamentalia" eingehend behandelt wurden, konnten die übrigen, konkreten Gravamina aus Zeitgründen nicht behandelt werden. Siehe Kempe/Maissen, op. cit., p. 266.
  7. Die erste Versammlung der Ehrenkommission der Räte und der bürgerlichen Delegierten zur Besprechung der wichtigsten "Gravamina" am 18. Oktober. Siehe Kempe/Maissen, op. cit., p. 266.
  8. Der Redner und die von ihm gehaltene Rede konnten bisher nicht identifiziert und nachgewiesen werden.
  9. Im Manuskript fehlt das "ne".
  10. Salomon Hottinger (1649-1713) hatte in Basel Medizin studiert und war seit 1691 Professor für Physik und Mathematik am Collegium Carolinum und seit 1705 Chorherr am Grossmünster. Er verstarb am 27.10.1713 in Zürich.
  11. Hottinger, Salomon, Liber naturae ex Psalmo XIX. v. 1-7 propositus quem ... pro examine philosophico legitime consequendo secundum gratiam divinitus concessam tueri conabuntur Ioh. Casparus Sprynglinus et Ioh. Henricus Denzlerus ..., Tiguri [Zürich] (D. Gessner) 1711.
  12. Für Hottingers Haltung gegenüber dem Kopernikanismus vgl. Nagel, Fritz/Gehr, Sulamith, Zürich und Basel im Dialog. Johann Jakob Scheuchzers Korrespondenz mit Johann I Bernoulli, in: Leu, Urs B. (ed.), Natura sacra. Der Frühaufklärer Johann Jakob Scheuchzer (1672-1733), Zug 2012, pp. 188-191.
  13. Johannes von Muralt (1645-1733) war von 1688 bis 1733 Stadtarzt in Zürich und seit 1691 Professor für Physik und Mathematik am Collegium Carolinum, siehe Boschung, Urs, Muralt, Johannes von auf e-HLS.
  14. Johann Jakob Scheuchzer selbst wird zu einem späteren Zeitpunkt Johann I Bernoulli von seinen enttäuschten Ambitionen auf die Stelle als Professor für Mathematik am Collegium Carolinum berichten. Siehe dessen Brief an Johann I Bernoulli von 1714.02.05.


Zurück zur gesamten Korrespondenz