Bernoulli, Johann I an Scheuchzer, Johannes (1711.02.11)

Aus Bernoulli Wiki
Zur Navigation springen Zur Suche springen


Briefseite   Briefseite  


Kurzinformationen zum Brief       mehr ...
Autor Bernoulli, Johann I, 1667-1748
Empfänger Scheuchzer, Johannes, 1684-1738
Ort Basel
Datum 1711.02.11
Briefwechsel Bernoulli, Johann I (1667-1748)
Signatur ZB Zürich. SIGN: Ms H 321a, Nr. 36, pp. 105-106
Fussnote Beilage: Abschrift des lat. Briefes v. 10.02.1711 Bernoullis an J. J. Scheuchzer.



File icon.gif Clarissimo Viro

Johanni Scheuchzero

S. P. D.

Joh. Bernoulli

Quod reconvalueris bene est et libenter audivi; confirmet Tibi Deus pristinum sanitatis vigorem, ut tanto alacrius ad studia mathematica Te de novo accingere possis, sufficiens laboris praemium esto delectamentum quod exinde percipis, nec curandum Tibi est quicquid imperiti osores Divinae nostrae Scientiae in ejus denigrationem moliuntur. Quod ad disputationem Vestram attinet de Libro Naturae,[1] mentem meam aperui fusius in litteris ad Cl. Fratrem exaratis,[2] quare ad eas Te remitto quas partim etiam Tibi responsionis loco esse volo; nisi chartae angustia prohibuisset, plura alia notanda habuissem: ex. gr. cum super retentione litteralis sensus tanquam super basi inaedificent totum suum aedificium declarationum contra Copernicanismum, sciscitari vellem ex vestris Theologorum Heroibus et ex ipso Libri Naturae Auctore, si nunc exurgant quidam Copernicani qui monstrent omnia Scripturae loca ab Adversariis adduci solita etiam ad litteram sumta militare et astruere Copernicanismum, sicuti reapse post Galilaeum (qui primus ostendit miraculum Josuae ex systemate Copernicano secundum litteram rite explicari posse)[3] nuper aliquis extitit nomine Zimmermannus, qui libellum Germanico idiomate edidit sub titulo Scriptura S. Copernizans,[4] in quo omnia ista loca et speciatim ex Ps. XIX in litteralissimo sensu sumta, aliter intelligi non posse contendit quam adhibita hypothesi Copernicaea; vellem, inquam, nunc sciscitari, quid responsuri essent vestri Athletae, si viderent sua quibus dimicarunt arma in se nunc converti: Inprimis stella vestra primae magnitudinis vel potius primae crassitudinis (aut si mavis, quoniam major in Coelo stella non datur, Syrius hoc est Canis major seu molossus Vester)[5] magnam pateretur luminis sui obscurationem, et dubito num quid Syrius oblatrare posset; non enim sufficeret suam tantum Auctoritatem opponere, quam infallibilem non esse dudum constat, ex quo File icon.gif Historiam accepimus de larvato Pedello pro Spectro ab ipso habito,[6] si enim tunc errare potuit suprema Syrii Auctoritas, quid ni et nunc? Interim quam Tu putas esse causam ejus adversus Copernicanos odii et invidiae; forte ne ortum habet ex eo quod in Franekerana Universitate tota Copernicana, in qua examinatus pro Doctoratu Theol. examen ita sustinuit, ut parum abfuerit, quin repulsam tulisset; nunc contra eam vindictae cupiditate percitus, Copernicanismum in illa maxime florentem omni modo persequi conatur: sed missis jocis, ad magis seria, me converto; an apud vos etiam sensistis tremorem Terrae[7] qui nudius tertius mane paulo ante horam 5tam vel potius ante 4tam in nostra urbe fuit perceptus quanquam quae Dei est benignitas sine illato damno, ille se duobus succussibus parvo temporis intervallo manifestavit, praecessit eum ventus satis violentus, postea notabilis circumstantia eum excepit, in hoc consistens, quod vehementissimus ventus australis, procellae ad instar, derepente excitatus et cum insolito in hac anni tempestate tepore comitatus, licet pridie et antea satis intense frigeret; ita ut omnes nives, quarum magna copia, tepido hoc vento intra bihorium colliquatae absumerentur, ut ne vestigium quidem earum remaneret, unde torrentes et flumina ipseque Rhenus mirum in modum extumuerunt brevissimo tempore, quale quid ab hominis vita vix compertum habemus. Admirationem quod auget, ventus iste tepidus nives depascens uti violentissimus fuit, sic paucas tantum horas duravit, quo ergo cessante pristinum frigus hesterna luce de novo ingruit, tantamque nivis recentis copiam reportat, ut coelum quasi jacturam praecedentem duplici foenore resarcire vellet videntur. Nunc quidem Tabellarius abituriens non permittit de ea re speculationes meas multis verbis aperire, saltem videtur ventus iste tepidus, alius nihil fuisse quam aër ex crypta subterranea tanquam ex cuniculo explosus et per ipsos halitus sulphureos nitrososque flammam concipientes calefactus; quod confirmatur ex eo quod cito excitatus etiam cito sedatus perierit. His vale et me quod soles amare perge.

Dabam Basileae a. d. XI. Febr. 1711.

[8]


Fussnoten

  1. Hottinger, Salomon, Liber naturae ex Psalmo XIX. v. 1-7 propositus quem ... pro examine philosophico legitime consequendo secundum gratiam divinitus concessam tueri conabuntur Ioh. Casparus Sprynglinus et Ioh. Henricus Denzlerus ..., Tiguri [Zürich] (D. Gessner) 1711.
  2. Johann I Bernoulli an Johann Jakob Scheuchzer von 1711.02.10.
  3. So z. B. in den Briefen von Galilei an Benedetto Castelli von 1613.12.21 oder an Christine von Lothringen (1605), in: Galilei, Galileo, Le opere. Edizione nazionale sotto gli auspicii di Sua Maestà il re d’Italia, vol. V, Firenze 1895, pp. 281-288 und pp. 309-348.
  4. Zimmermann, Johann Jakob, Scriptura S. Copernizans seu potius Astronomia Copernico-scripturaria bipartita, das ist: Ein gantz neu und sehr curioser astronomischer Beweißthum des Copernicanischen Welt-Gebäudes aus Heil. Schrifft, worinnen I. Beydes der Sonnen sam[m]t andern Fixsternen räumlicher Stillstand als auch der Erdkugel samt anderer Planeten natürlicher Umlauff buchstäblich angewiesen; II. Die vermeintlich widersprechende Gegen-Sprüche aus dem hebräischen und griechischen Text deutlich erörtert werden; um so wohl die Hoheit, Fürtreffligkeit und Autorität des H. prophetischen Worts ... bestmüglichst zu verwahren; nebens untermengter Erläuterung einiger Carthesianischen und chymischen Geheimnissen ... In zweyen Theilen einfältig entworffen ..., Hamburg (G. Liebernickel) 1706.
  5. Bernoulli spielt hier auf Anton Klinglers Fettleibigkeit (siehe die Abbildung in Wysling, Hans (ed.), Zürich im 18. Jahrhundert, Zürich 1983, p. 113) und auf seine polemische und aggressive Wesensart an.
  6. Es handelt sich um Bernhard Wirz (1676-1705), der als Vikar im Hause des Antistes Anton Klingler wohnte. Während des Wasterkinger Hexenprozesses erzeugte er 1701 und dann wieder 1704 durch Klopfgeräusche und Verrücken von Gegenständen den Eindruck eines Poltergeistes in Klinglers Haus, um sein amouröses Verhältnis mit Klinglers Nichte Regina Klingler zu verdecken. Klingler geriet zunächst wegen seiner vergeblichen Versuche, das Gespenst zu vertreiben, in Verruf. Nach der Aufdeckung der inszenierten Gespenstergeschichte war er dem Spott seiner Kollegen ausgesetzt. Bernhard Wirz wurde 1705 "wegen Gotteslästerung, Vorspielung des Teufels und Unzucht" zu Tode verurteilt und hingerichtet. Siehe dazu Meili, David, Hexen in Wasterkingen. Magie und Lebensform in einem Dorf des frühen 18. Jahrhunderts, Basel 1980, pp. 98-105.
  7. Zu diesem Erdbeben von 1711.02.09 mit Epizentrum in Efringen-Kirchen (D) siehe die Anmerkung in Johann Jakob Scheuchzer an Johann I Bernoulli von 1711.02.14.
  8. Beilage: Eigenhändige Kopie des Briefes von Johann I Bernoulli an Johann Jakob Scheuchzer von 1711.02.10.


Zurück zur gesamten Korrespondenz