Scheuchzer, Johannes an Bernoulli, Johann I (1708.01.08)

Aus Bernoulli Wiki
Zur Navigation springen Zur Suche springen


Briefseite   Briefseite   Briefseite   Briefseite   Briefseite   Briefseite  


Kurzinformationen zum Brief       mehr ...
Autor Scheuchzer, Johannes, 1684-1738
Empfänger Bernoulli, Johann I, 1667-1748
Ort Zürich
Datum 1708.01.08
Briefwechsel Bernoulli, Johann I (1667-1748)
Signatur Basel UB, Handschriften. SIGN: L Ia 668, Nr. 7*
Fussnote Verstümmelt



File icon.gif Vir Excellentissime Celeberrime, Fautor Colendissime.

Pro vo[to][1] Tuo pio, et cordiali grates ag[o ma]ximas, reciproce ut opt[... a]liquid; rem paucis comprehen[d...]m Θεὸς εὔφρων εἴῃ λοιπαῖς ἐυχαῖς

Deus propitius sit Reliquis votis.

Quae vel alij fuderunt, vel Tu ipsemet Tibi, quaeve amplissima Tua postulant merita; Idem vovet Frater meus totus Tuus; qui mihi injunxit, ut cum denunciatione obsequiorum suorum abs te petam, quaenam Tabulae operis Sui Tibi desint, ut eas ad Te mittere possit proxime abeunte Tabellario. Haud abs re fuisse persuasus sum citationem Tui circa curvaturam Radiorum Lucis per inaequaliter densum aërem transeuntium;[2] Inventum revera est nobilissimum, quodve considerari vel maxime meretur ijs in locis ubi monti[um] juga altius prae caeteris [...u]ntur, quibus et Helve[tiam] nostram adjungo; hac de [cau]sa jam dudum haesitare incepi, antequam a Fratre meo Typis mandata fuerit haec materia, an altitudo montium, vel rerum quarumvis ad altitudinem considerabilem elevatarum Trigonometrice elici, et exacte definiri possit? et merito dubito, ob rationes ex parte in Thermis Favarijs coram indicatas;[3] auget sententiam hanc a me susceptam, aër pro ratio[ne ...]tis, sive altitudinis e[jus]dem [...][4]

File icon.gif ex diminuti[one] altitudinis aëris sequi deberet, [...]itandum igitur erit de modo [...] quo ad hoc phaenomenon ri[... ...]dagandum magis apto. Cassinus, ut mihi saltem ex dime[nsi]one altitudinis Petrae Favariae, et Turris nostrae Carolinae[5] videtur, gradum diminutionis densitatis Aëris nimis excessivum, Mariottus nimis parvum reddit, attamen Mariotti calculus ad rei veritatem propius accedit quam Ipsius Cassini computus.[6]

Quam maxime mihi placet Tua de Stratorum alternativa duritie, et mollitie sententia, pro qua obstrictissimum esse me sentio, cum multa exinde meo scopo utilissima haurire liceat. Stratum revera mollius a duriori minime separandum est, sed utraque pars pro uno eodemque strato potius accipienda est; hypothesin confirmat αὐτο[ψία:] si enim exactius considerem utriusque materiam, duriori[s] Strati partem ex particulis crudioribus, crassioribus, et proi[nde] etiam gravioribus constantem observavi; quapropter etia[m] vim dolabri [impe]dit, aut difficilius saltem [a]dmittit, mollio[r] autem pars, [subti]lioribus, minutioribusque pa[rticu]lis donatu[r] quae adeo ferri secantis impetui tanto facilius cedun[t] et obsequuntur; aliud huius rei argumentum ex Strat[o]rum horum tenuitate, quae crassitie sua vix pollicem [su]perant, petendum esse videtur, durius item a molliori p[ro]prio suo difficilius avellitur: Idem non tam observabile esse judico in stratis illis Lapideis crassioribus, quorum m[... aeque ...]avis confertim fundum [...] File icon.gif et aliquamdiu in flexibilitatis, sive mollitiei gradu constituta fuisse, alias certe haud explicari posset Phaenomenon istud, ubi strata quorundam montium, reiteratis vicibus etiam ad angulum acutum inflexa sunt, sine tamen eorundem in angulo flexionis observanda fissura, aut fractura, quod certe stare non posset cum Woodwardi, Stenonisque eiusdem praedecessoris sententia, qua volunt, Strata omnia posteaquam eorum materia subsedit, plenarium Soliditatis, et duritiei gradum consequuta fuisse.[7] Si dignam putares hanc materiam, ut publico, praesertim, ubi vix nota est, publico mandaretur, quaedam miscellanea, una cum figuratorum inibi existentium examine mitterem ad Academiam Regiam Parisinam;[8] praesertim cum observationes Eclipsium Solis et Lunae notabiles Commentarijs Parisinis insertas esse videam,[9] et alias ad communicandas observationes fuerimus invitati;[10] Epicrisin Tuam, Tuumve quid agendum sit consilium expecto: Patiaris enim Vir Celeberrime ut Te tanquam praecipuum Fautorem meum venerer, ac ut ita dicam Patris loco habeam.

De directione Stratorum orientalium versus Orientem, occidentalium vero versus Septentrionem et Occidentem, nullam rationem certam producere valerem, praecipue cum montium Tyrolensium, Carinthiensium, et Stiriensium, itemque ex altera parte Alpium Italicarum inclinationes universales me lateant, hancque dispositionem saltem in Helveticis nostris observarim. Unum adhuc est, quod Te rogem, Amicus quidam est, qui File icon.gif Thecam Instrumentariam, quarum jam unam per me a T[e] petijt frater, ut Parisijs accersatur desiderat, itaque si lube[t] Vir Celeberrime Parisios scribas, ut binae vel ternae mittantur sumptus omnes ex asse statim restituam; Excusa nimiam qua te utor Libertatem, ac vicissim de me meisque disponas pro arbitrio, Iter meus Basileense quod concernit, firmum hoc statui in advenientem verni temporis auram, quando nempe Plantae propullulare inceperint, Verzagliae scripsi[11] ut in idem tempus huc quoque se conferat, videbo effectum. His vale et Favere perge Celeberrimi Nominis Tui Cultori indefesso. Joh. Scheuchzero. D.ri

Tiguri d. 8. Jan. 1708.

Raptim.


Fussnoten

  1. Hier und im Folgenden Textverluste infolge zahlreicher Beschädigungen des Briefes. Die Erklärung der Ursache dieser Schäden ist auf einem dem Brief beigebundenen Zettel angegeben: "Il est arrivé un accident au premier feuillet de cette Lettre, tombée entre les mains d'un Enfant."
  2. Zu Johann Jakob Scheuchzers Zitierung von Johann I Bernoullis Curvatura radii in diaphanis non uniformibus ..., in: AE Maji 1697, pp. 206-211 (= Op. XXXVII). siehe den Kommentar im Brief von 1708.01.04.
  3. Offenbar hat man während des Kuraufenthaltes im Bad Pfäfers Diskussionen über die Bestimmung der Höhe von Bergen mittels trigonometrischer und barometrischer Messungen und über die nötigen Korrekturen z. B. wegen der Refraktion des Lichts in der Atmosphäre mit unterschiedlicher Temperatur und Luftdichte geführt.
  4. Grösserer Textverlust infolge abgeschnittenen unteren Randes des Briefes.
  5. Es handelt sich um den Karlsturm, einer der beiden Türme des Zürcher Grossmünsters, der heute 62 m misst und auf dessen Seite sich das Gebäude des Carolinum befand.
  6. Die Tafeln mit dem Vergleich der barometrischen Höhenbestimmungen von Mariotte und Cassini jun. finden sich im Anhang zum Aufsatz von Cassini, Jacques, Reflexions sur les regles de la condensation de l'air, in: Mém. Paris 1705 (1706), pp. 72-74. Die Brüder Scheuchzer wandten die damals neu aufgekommene barometrische Höhenmessmethode selbst aktiv bei ihren Alpenreisen an. Diese Methode ermöglichte ihnen Höhenmessungen auch im Gebirge, wo oftmals kein Platz für eine genügend lange Basis für die trigonometischen Messungen vorhanden ist. Allerdings war die barometrische Methode damals noch sehr ungenau. Die Brüder Scheuchzer versuchten die stark voneinander divergierenden barometrischen Tafeln von Edme Mariotte (1620-1684) und Jacques Cassini (1677-1756) durch eigene Messungen zu überprüfen und zu korrigieren, indem sie an einer hohen Felswand bei Bad Pfäfers und am Karlsturm des Zürcher Grossmünsters direkte Höhenmessungen durchführten, die sie mit ihren gleichzeitigen barometrischen Messungen verglichen. Siehe dazu auch den Brief von Johannes Scheuchzer an Johann I Bernoulli von 1709.08.18. Johann Jakob Scheuchzer hat die Tafeln von Mariotte und Cassini dann erneut in Schweizerische Berg-Reisen (Beschreibung der Natur-Geschichten des Schweizerlands, Teil 3), Zürich (M. Schaufelberger/Chr. Hardmeier) 1708, pp. 165-169 abgedruckt und mit seinen eigenen Messungen verglichen. Johann Jakob Scheuchzers Sohn Johann Kaspar hat später die Ergebnisse im Artikel The barometrical method of measuring the height of mountains, with two new tables shewing the height of the atmosphere at given altitudes of mercury. Extracted chiefly from the observations of John James Scheuchzer ..., in: Phil. Trans. 1727, 35 (399-406) pp. 537-547, insbesondere pp. 544-547, publiziert, wobei er als Datum der Messungen in Pfäfers fälschlicherweise das Jahr 1709 angibt. Zum Problem der Höhenmessungen der Brüder Scheuchzer vgl. Studer, Bernhard, Geschichte der Physischen Geographie der Schweiz bis 1815, Bern/Zürich 1863, pp. 191-193, vor allem aber Hoeherl, Franz Xaver, Johann Jacob Scheuchzer der Begründer der physischen Geographie des Hochgebirges, München 1901, pp. 25-30. Vgl. auch Schlatter, Andreas, Das neue Landeshöhennetz der Schweiz LHN95 (Geodätisch-geophysikalische Arbeiten in der Schweiz, vol. 72), Zürich 2007, pp. 37-39. (Fritz Nagel)
  7. Vgl. dazu die Anmerkungen im Brief von Johann I Bernoulli an Johannes Scheuchzer von 1708.01.04.
  8. Zur Einsendung von Johannes Scheuchzers geologischer Arbeit De montium structura siehe die Anmerkung im Brief von 1708.02.12.
  9. Maraldi, Giacomo Filippo, Observation de l'eclipse de lune faite à Zurich par Messieurs Scheuchfer [sic], et comparée à la même eclipse faite à Rome, in: Mém. Paris 1707 (1708), pp. 555-558.
  10. Von der Pariser Akademie wurden folgende diesen Zeitraum betreffende Beiträge publiziert, an denen die Gebrüder Scheuchzer beteiligt waren: Maraldi, Giacomo Filippo, Comparaison des observations du barométre faites à Paris et à Zuric, pendant les six premiers mois de l'année 1708, in: Mém. Paris, 1709 (1711), pp. 20-26 und La Hire, Philippe de, Comparaison de mes observations avec celles de M. Scheuchzer sur la pluïe et sur la constitution de l'air pendant l'année 1709 à Zurich en Suisse, in: Mém. Paris, 1710 (1712), pp. 155-158.
  11. Dieser Brief von Johannes Scheuchzer an Giuseppe Verzaglia konnte nicht nachgewiesen werden.


Zurück zur gesamten Korrespondenz