Wolff, Christian an Bernoulli, Johann I (1727.04.18)
|
|
|
|
| Kurzinformationen zum Brief mehr ... | |
|---|---|
| Autor | Wolff, Christian, 1679-1754 |
| Empfänger | Bernoulli, Johann I, 1667-1748 |
| Ort | Marburg |
| Datum | 1727.04.18 |
| Briefwechsel | Bernoulli, Johann I (1667-1748) |
| Signatur | BS UB, Handschriften. SIGN: L I a 671, Nr.42* |
| Fussnote | Letzte Seite leer |
Viro Celeberrimo atque Amplissimo
Johanni Bernoulli
S. P. D.
Christianus Wolfius.
Quamprimum litteras Tuas, Vir Celeberrime, d. 11 Sept. datas accepissem, scripsi ad Filium Tuum Danielem, quae luctum ob obitum Fratris dilectissimi temperare posse judicabam. Responsoriis, quas ab eodem accepi, inclusae erant litterae ad Cl. Eulerum, statim veredario publico redditae, ut Filii Tui desiderio satisfacerem. Anteriores Tuas, quas d. 4 Jul. anni superioris scripseras, circa finem demum anni per postam, quam vocant, ordinariam accepi. Mirabaris, Buddeum sinistris ejusmodi artibus contra me uti: sed ego non miror, est enim homo fastuosus, omni judicio destitutus, ipse scepticus, quod discernere non possit, penes quem stet veritas, sed veritatem ex utilitate metiatur, hypocrita summus, variis technis ad famam contendens, mihi vero infestus, quod doctrinis meis instructi de eo minus benigne judicaverint. Excitatus fuit praeterea ab Hallensibus Theologis, ut mihi adversaretur, promissa Abbatia Bergensi,[1] ubi Breithauptium mori contigerit. Hallenses vero, ipsi publici philosophiae ac Matheseos contemtores, magnam fiduciam in Buddei judicio collocarunt, propterea quod hactenus communis in Academiis Germanicis philosophiae praeceptor omnium consensu celebrareretur. Utuntur enim constanter argumentis extrinsecis ad persuadendum aptis, quorum magnum esse pondus penes eos, qui rem ipsam non intelligunt, adeoque penes plurimos, experientia convicti sunt. Langius est homo non minus fastuosus, quam Buddeus, maxime contentiosus et maledicentissimus, effraenis linguae et perfrictae frontis, qui ingentia convitiorum plaustra congessit in Theologos orthodoxos pietismo adversantes. Si curiositatis gratia aliquando evolveres Antibarbarum[2] ipsius a Theologo quodam vestrate facile obtinendum, vel etiam librum, quem patrio idiomate Creuz-Reich Christi appellat,[3] multo magis miraberis hominis et inscitiam, et maledicentiam summam. Wagnerus est utique faber ferrarius et quidem, uti Germani loquuntur, einer von den Grob-Schmieden, die man Zain-Schmiede[4] nennet, qui ferrum diducunt. Legit scripta mea mathematica et philosophica atque cum studiosis conversatus, qui mei fuerant auditores.
Quae de invitatione Fontenellii ad munus Historiographi Petropolitani scribebas, vix fidem penes me invenire poterant: etenim aut Historiographum Academiae agere debet, aut Imperatricis. Posterius munus non mihi videtur esse ad ipsius palatum, nec puto studiis ejus conveniens. Neque prius satis in eum conveniret, cum Latina dicendi facultate non aeque polleat ac Gallica. Parisiensibus vero necessarius non abibit ad exteros. Cl. Eulerus vix tria verba mecum locutus, cum ipsi statim esset discedendum. Non dubito, eum praeclara in Geometria sublimiori praestiturum, si ex dissertatione mihi oblata et specimine in Actis Eruditorum[5] judicare debeo. Videris controversiam inter Newtonum et Abbatem de Conti agitatam et quam abjecta hic sentiat de Geometria sublimiori.[6] Eruditis nostris Germanis superficiaria rerum cognitione contentis et aulicis mirifice placere judicium passim intellexi: sed dabo operam, ut commoda occasione praejudicium eliminetur. In controversia mea Anonymus quidam Theologus, idem, quantum cognoscere mihi datum fuit, cum eo, qui sub ficto nomine Almonius Utis in Bibliotheca Bremensi[7] latet, scriptum edidit in Actis Eruditorum recensitum, quod mire torquet adversarios meos.[8] Ecce Tibi istud! ut ipse judicare de eo possis. Prodiit etiam Mülleri scriptum,[9] cujus in commentariis de libris propriis mentionem injeceram, Francof. ad Moenum, in quo nova methodo technas et sophismata lectori deridend[a] propinat: facta enim in margine recenset et numeris distinguit, ita ut Langio cesserint praedicata 637, ex quibus eum satis prope nosse datur. Marburgi haberi scriptum nequit, quod alias curiositati Tuae satisfacturus alteri adjecissem. Controversia Newtoniana cum Abbate de Conti retexit animum Newtoni, praesertim cum plura revelaverit ad Leibnitianam intimius perspiciendam: sed de mortuis nil nisi bene. Plura igitur non addo. Nuperrime sub praesidio meo habita fuit disputatio de phaenomeno singulari mali[10] pomiferae absque floribus, cujus Autor est respondens. An causam veram repererit, Tuum esto judicium. Ego omni opere in id enitor, ut solidam rerum cognitionem familiarem magis reddam, cum ad perspicuitatem eam reducendo, tum usum ejus in vita et Rep. commonstrando. Philosophiae Latinae Tomus primus[11] sub praelo sudat, quem Tuae censurae subjiciam proximis nundinis D. Michaëlis. Inter corollaria seu annexa cl. Euleri secundum probare videtur vim attractivam corporibus essentialem.[12] Ratio tamen, quam affert, mihi non inferre videtur, quod inde concludit Eulerus. Sit enim ita, vim attractivam nunc haberi aptissimum cuncta corporum caelestium phaenomena explicandi modum, non tamen sequitur, corpora omnia ex natura sua se mutuo trahere: sed probabile esse, quod a causa quadam continuo versus centrum Solis impellantur planetae primarii et secundarii versus centrum sui primarii, ut non motu rectilineo pergant. Ceterum planetas considerare instar projectilium, quae a motu rectilineo vi gravitatis aut causae cujusdam analogae versus centrum corporis, circa quod feruntur, continuo retrahuntur, ut curvas describant, non Newtoni inventum est, nec Hookii, sed Hevelii, qui in Cometographia[13] agens de trajectoriis rectilineis Cometarum Kepleri earumque ab observationibus discrepantiam animadvertens inde intulit, eas perinde ac projectilia in Tellure orbitas parabolicas describere debere: sibi enim certum esse, omnia corpora totalia gravitare versus centrum Solis aut corporis alterius totalis ac inde motum curvilineum oriri. Sed puto, Cl. Eulerum loqui ut Mathematicum, non ut Philosophum. Vale et fave.
Dabam Marburgi d. 18 April. 1727.
Fussnoten
- ↑ Das Kloster St. Johannes der Täufer auf dem Berge, kurz Kloster Berge, war ein bedeutendes Kloster der Benediktiner in der Nähe der Stadt Magdeburg, bei Buckau. Es war Johannes dem Täufer geweiht. Die Klosterschule gelangte zu stärkerer Bedeutung und wurde ab 1686 von Abt Simon Friedrich Wolfhardt erweitert. Die gröWolfhardt erweitert. Die grßte Bedeutung erlangte die Schule unter Abt Johann Adam Steinmetz in der Mitte des 18. Jahrhunderts. Zu den Schülern gehörten Christoph Martin Wieland, Carl Friedrich Fasch und Friedrich von Matthison. Das Kloster hatte sich zu einem Zentrum des Pietismus entwickelt. Es bestand eine enge Verbindung zu den Franckeschen Stiftungen in Halle (Saale). 1735 wurde ein Landschullehrerseminar eingerichtet. (Wikipedia)
- ↑ Joachimi Langii, Verbi Divini Ministri & Gymnasii Fridericiani Berolinensis Rectoris, Antibarbarus Orthodoxiae Dogmatico-Hermeneuticus, sive Systema Dogmatum Evangelicorum ... atque ita simul Controversiarium, sub specie orthodoxiae ex impietatis affectu, adversus B. D. Phil. Jac. Spenerum, aliosque ... : Opus, Quod Speneromastigum intemperiem atque errores ... denudat ... a denuo inducta barbarie, imprimis A Fermento Pseudorthodoxiae Neopelagiano, orthodoxe repurgat, Berolini (Meyer) 1709-1711
- ↑ Zinzendorf, Nikolaus Ludwig, Graf von, 1700 - 1760, Kreuzreich Jesu. (kontrollieren)
- ↑ Ein Zainschmied ist ein Schmied, der Zaine, d.h. stangenförmige Metallrohlinge, sowie Metallstäbe und -stangen herstellt.
- ↑ Euler, Leonhard E. 1, Constructio linearum isochronarum in medio quocunque resistente: AE Augusti 1726, pp. 361-363. Euler hatte Wolff offenbar auch seine Dissertatio physica de sono, Basilea 1727, mitgebracht, wie aus Wolffs weiter unten gemachte Bemerkung zu deren Corrolarium 2 hervorgeht.
- ↑ [Text folgt]
- ↑ Bibliotheca Historico-Philologico-Theologica
- ↑ [Text folgt]
- ↑ Müller, Jacob Friederich, Wahres Mittel, alle Puncten, worüber zwischen Hern Hof=Rath und Prof. Wolffen und seinen Gegnern bisher gestritten worden, Frankfurt am Main 1726
- ↑ [Wolff, Christian], Diss. Phaenomenon de malo pomifera absque floribus, ad rationes physicas revocatum, 1727
- ↑ Wolff, Christian, Philosophia rationalis sive logica, methodo scientifica pertractata et ad usum scientiarum atque vitae aptata, Francofurti; Lipsiae 1728
- ↑ Euler, Leonhard E. 2, Dissertatio physica de sono, Basilea 1727. Die letzte Seite enthält sechs Annexe.
- ↑ Johannis Hevelii Cometographia, Totam Naturam Cometarum Utpote Sedem, Parallaxes, Distantias, Ortum & Interitum, Capitum, Caudarumq[ue] diversas facies, affectionesq[ue], Nec Non Motum eorum summe admirandum, ... Ac Iconibus aeri incisis plurimis illustrantur. Cumprimis vero, Cometae Anno 1652, 1661, 1664 & 1665 ab ipso Auctore ... expenduntur ...Accessit, Omnium Cometarum, a Mundo condito hucusque ab Historicis, Philosophis, & Astronomis annotatorum, Historia, : Notis & Animadversionibus Auctoris locupletata, ..., Gedani (Reiniger) 1668
Zurück zur gesamten Korrespondenz