Bernoulli, Johann I an Scheuchzer, Johannes (1710.02.12)

Aus Bernoulli Wiki
Zur Navigation springen Zur Suche springen


Briefseite   Briefseite   Briefseite   Briefseite  


Kurzinformationen zum Brief       mehr ...
Autor Bernoulli, Johann I, 1667-1748
Empfänger Scheuchzer, Johannes, 1684-1738
Ort Basel
Datum 1710.02.12
Briefwechsel Bernoulli, Johann I (1667-1748)
Signatur ZB Zürich. SIGN: Ms H 321a, Nr. 31, pp. 91-94
Fussnote Adresse mit Siegelspuren. Am Briefende: "Respondi 16. Martij 1710". 1 Figur



File icon.gif Viro Clarissimo et Excellentissimo

Johanni Scheuchzero

S. P. D.

Joh. Bernoulli

Quod tantum laboris in Te Vir Cl. susceperis mei de causa in Turffarum negotio gratias ago maximas; Tecum omnino sentio quod vecturae pretium maximam sumtuum partem esset effecturum[1] propter navium exonerationem necessario faciendam prope Rhinfeldam, quapropter praestat ut nostra ligna usurpemus tamdiu, donec nostra quoque Terra nobis largiatur turffas; ubi per temporis opportunitatem licuerit inquiram in loca paludosa visurus num quaedam ibi turffitatis signa vel indicia quae indicas detegere queam. Gratias quoque refero pro transmisso fragmento Ethicae Zoologicae Muralti;[2] momentosi sane nihil ibi reperio; hujusmodi libros sine magno labore et temporis dispendio conscribere possumus, si nihil aliud facimus quam compilare et excerpere ex Gesnero, Jonstono, Aldrovando, aliis, ubi farraginem amplissimam de hac materia jam congestam conspicimus.

Imo vero gaudeo non rideo Te tantum evadere Algebristam, quid enim aliud de Te tanto ingenii acumine pollente expectassem; mirum interim non est File icon.gif si in principio (quod semper grave est) quandoque haesites, cum praesertim statim ad abstrusiora, ut sunt circa projectionem gravium, Te accingis; quanquam id quod rogas[3] de proportione spatii uniformi velocitate ad spatium velocitate accelerata percursum definienda non adeo sit difficile:Figure icon.gif[4] designet enim linea tempus quod mobile impendit ad descendendum per certam aliquam altitudinem, et sit velocitas quam ultimo momento acquisivit; ducatur nunc recta linea ita ut fiat triangulum : concipiatur tempus divisum in tempuscula infinite parva aequalia , , etc. quoniam itaque grave ex causa gravitatis singulis tempusculis novum celeritatis gradum acquirit et jam acquisitae superaddit, patet lineas , , [5] etc. parallelas ipsi exprimere velocitates temporibus , , etc. acquisitas; finge jam eodem tempore aliud mobile moveri uniformi et aequabili velocitate , ita ut , , etc. repraesentent velocitatem illam singulis momentis , , etc. retentam et invariatam: Nunc igitur quoniam ratio spatii percursi componitur ex ratione temporis et velocitatis; quodlibet trapeziolum exprimet spatiolum percursum tempusculo velocitate acquisita , nota enim quod trapeziolum illud pro rectangulo habeatur; adeoque quaelibet area trianguli (hoc est summa illorum trapeziolorum) denotabit altitudinem percursam tempore , ita ut totum triangulum exprimat altitudinem totam, tempore toto File icon.gif emensam; jam vero cum quodlibet parallelogrammulum , designet pariter spatiolum tempusculo velocitate uniformi percursum, ita ut summa eorum hoc est parallelogrammum totum exprimat spatium quod mobile velocitate aequabili tempore percurrit: Quoniam itaque parallelogrammum duplum est trianguli , patet propositum, nempe quod longitudo percursa velocitate uniformi et aequali ultimo momento acquisitae, tempore aequali, dupla sit longitudinis quam grave naturaliter acceleratum emetitur, quod erat demonstrandum.[6] Vides itaque veritatem propositionis non obiter tantum sed exacte demonstratam esse, neque opus me habuisse linearum curvarum contemplatione, quae Tibi tantum horrorem incutiunt. Hisce ergo fruere et vale, nec vero me amare desine.

Dabam Basileae, a. d. XII. Febr. MDCCX [7]

Significavi me spatio 4 septimanarum abhinc, iter meum cum Iuveni Scheuchzero cognato meo[8] instituturum, si quae habeat in exteris regionibus peragenda, jubeat rogavi.

File icon.gif A Monsieur

Monsieur Jean Scheüchzer

tres-Celebre Docteur en medecine

à

Züric


Fussnoten

  1. Im Manuskript steht irrtümlich "essent effecturae".
  2. Wahrscheinlich handelt es sich um Muralt, Johannes von et al., Physicae specialis pars tertia. Zoologia, quam, D. T. O. M. favente, praeside Joh. de Muralto ..., examinis philosophici rite consequendi gratia, pro viribus defendent candidati, quos pagina versa monstrabit, Tiguri [Zürich] (D. Gessner) 1709. Siehe den Kommentar im Brief von 1710.01.26
  3. Johannes Scheuchzer an Johann I Bernoulli von 1710.01.26. Die Anfrage Scheuchzers bezog sich auf Reyneau, Charles René, Analyse démontrée, ou La méthode de résoudre les problêmes des mathématiques, et d’apprendre facilement ces sciences; Expliquée et demontrée dans le premier volume, et appliquée, dans le second, à découvrir les proprietés des figures de la geometrie simple et composée; à resoudre les problèmes de ces sciences et les problêmes des sciences physico-mathematiques, en employant le calcul ordinaire de l’algebre, le calcul differentiel et le calcul integral. Ces derniers calculs y sont aussi expliqués et démontrés. ..., 2 vols., Paris (J. Quillau) 1708, II, Livre VIII, Section II, p. 510, Supposition V.
  4. Figur 1.  
  5. Im Manuskript steht hier irrtümlich ", , ", obwohl in der zugehörigen autographen Figur die Endpunkte der Strecken mit "" bezeichnet sind.
  6. Johann I Bernoulli betrachtet die infinitesimalen "trapeziola" über den "tempuscula infinite parva" . Da er sie nun als infinitesimale "rectangula" annimmt, stellen sie wegen den bei der gleichmässig beschleunigten Bewegung mit der Geschwindigkeit in der Zeit zurückgelegten Weg dar. Nun summiert Johann Bernoulli diese infinitesimalen "rectangula" zum Dreieck auf. Gleichzeitig stellen die infinitesimalen "parallelogrammula" den in der Zeit bei gleichförmiger Bewegung mit der Geschwindigkeit zurückgelegten Weg dar. Deren Summe ist das Rechteck . Anschaulich ist nun aber aus der Figur klar, dass das Dreieck die Hälfte des Rechtecks bildet, dass also ist. Also ist – wie behauptet – der bei gleichförmiger Bewegung mit gleicher Geschwindigkeit in der Zeit zurückgelegte Weg doppelt so gross wie der bei der gleichmässig beschleunigten Fallbewegung in der gleichen Zeit zurückgelegte Weg. Johann Bernoulli hat diesen Beweis hier in geometrischer Form, d. h. ohne Verwendung der Integralrechnung, geführt, offenbar, um ihn für Johannes Scheuchzer, der sich selbst im vorangehenden Brief als einen schwachen "Algebraista" ironisiert hatte, leichter verständlich zu machen. Dennoch verwendet er in seinen Überlegungen infinitesimale Grössen. Eigentlich beweist er dabei in der Art Galileis, dass ist, woraus dann die Behauptung auf einfachstem algebraischen Weg folgt. Vgl. die Anmerkung im Brief von Johannes Scheuchzer an Johann I Bernoulli von 1710.01.26. (Fritz Nagel)
  7. Von Scheuchzers Hand: "Respondi d. 16. Martij 1710."
  8. Es handelt sich wahrscheinlich um Johann Jakob Scheuchzer (1690-1751).


Zurück zur gesamten Korrespondenz